نقرس زانو ، یکی از بیماری های مفصلی مزمن و دردناک است که عنوان یک مشکل مرتبط با سطوح بالای اسید اوریک در خون شناخته می شود. این بیماری می تواند روی انواع مختلفی از مفاصل در سراسر بدن تاثیر بگذارد، اما یکی از نقاط معمول انگشتان پا ، مچ پا و به ویژه زانو است. نقرس زانو باعث مشکلاتی نظیر درد شدید ، التهاب و سفتی مفصل می شود و اگر چه تأثیرات آن به طور معمول تا حد زیادی قابل کنترل است اما نیاز به تشخیص و درمان جدی دارد. در این مقاله از جراح زانو تهران ، به بررسی این عارضه خواهیم پرداخت و ویژگی های این بیماری ، علل احتمالی ، علائم شناخته شده و راهکارهای درمانی مورد نیاز برای مدیریت این وضعیت دردناک مورد بحث قرار خواهد گرفت.
نقرس زانو چیست ؟
نقرس به عنوان یک بیماری متداول و مزاحم در سطح اسید اوریک خون تعریف می شود. اگر مقدار اسید اوریک در خون شما از حد معمول فراتر رود ، احتمالا دچار نقرس شده اید. اسید اوریک یک ترکیب زائد در بدن است که از غذاهای حاوی پورین مانند گوشت سنگین ، محصولات دریایی و الکل به دست می آید. افزایش سطح اسید اوریک باعث تجمع آن در مفاصل می شود که منجر به التهاب ، تورم و درد زانو می گردد. در کل نقرس اغلب از ناحیه پاها شروع شده و به مفاصلی نظیر مچ پا و زانو گسترش می یابد.
اصولا نقرس در افراد مرد میان سال (40 تا 50 سال) رایج است اما افراد جوان و زنان نیز قابلیت ابتلا به این بیماری را دارند. اطلاعات نشان می دهد که حدود 1 تا 2 نفر از هر 100 نفر به نقرس مبتلا می شوند به عبارت دیگر ، بیش از یک میلیون نفر در ایران تحت تاثیر این بیماری قرار دارند. حدود 95 درصد افراد مبتلا به نقرس در ایران مردان هستند ، در حالی که تنها 5 درصد این بیماری را در زنان مشاهده می کنیم. این نسبت نشان دهنده تفاوت های جنسیتی معنادار در ابتلا به نقرس در جامعه ایران است.
علت ایجاد نقرس زانو چیست ؟
عامل اصلی ایجاد نقرس در زانو ، افزایش سطح اسید اوریک در خون است. اسید اوریک ، یک ماده زاید در بدن است که ناشی از فرایند متابولیسم پروتئین به وجود می آید. به عبارت دیگر هنگامی که گوشت قرمز مصرف می شود ، بدن برای استفاده از آن شروع به تجزیه و تحلیل این منبع غذایی باارزش می کند. هر متابولیسم ، هم مواد مفیدی را ایجاد می کند و هم مواد زاید. اسید اوریک نیز یکی از این مواد زاید است که مسئولیت دفع آن به طور کامل بر عهده کلیه ها قرار دارد.
تصویر کنید که بدن به مقدار زیادی پروتئین دچار شده و کلیه ها قادر به دفع اسید اوریک نیستند. در این شرایط مواد زاید به شکل کریستال در اطراف مفصل و بافت های نرم تجمع می کنند و باعث التهاب مفصل می شوند. سیستم ایمنی بدن نیز به این التهاب واکنش نشان می دهد ؛ به همین دلیل شاهد تورم ، درد و قرمزی در ناحیه مفصل خواهیم بود. کریستال های اسید اوریک به طور معمول در انگشتان شست پا ، پاشنه پا ، قوزک پا ، زانو و آرنج تجمع پیدا می کنند.
علائم و نشانه های نقرس زانو
نقرس زانو اغلب با درد ناگهانی و یا یک درد مبهم و جزئی آغاز می شود. بسیاری از حملات نقرس معمولا در شب اتفاق می افتند و در مراحل اولیه بیماری ، شخص معمولا توجه زیادی به این علائم نمی کند. برای افرادی که با نقرس آشنا هستند ، این علائم اولیه به عنوان هشدارهایی می آید تا اقداماتی جهت قلیایی کردن خون انجام دهند. هر چه زودتر میزان اسیدیته در بدن کاهش یابد و به سطح قلیایی برسد ، شدت و مدت زمان درد کاهش می یابد.
- خشکی همراه با نقرس زانو : اگر اقدامات لازم انجام نشود ، خشکی زانو به آرامی وارد مراحل بعدی نقرس می شود. درد با نرخ افزایشی ادامه پیدا می کند و حملات نقرس ممکن است با فواصل زمانی کمتری رخ دهد. این مرحله بسیار حساس بوده و بسیاری از بیماران یا از وجود آن انکار می کنند یا کاملا نادیده می گیرند.
- تورم و التهاب : خشکی زانو به دلیل افزایش تدریجی تورم و التهاب زانو ایجاد می شود. بدون توجه به مفصل دردناک ، نقرس زانو را می توان با یک درد شدید و ناراحت کننده مفصل مقایسه کرد.
- گرما و قرمزی : در مراحل پیشرفته تر نقرس زانو که ممکن است مورد توجه قرار نگیرد ، مفصل زانو به همراه گرمای زیاد و قرمزی شدید متورم می شود. ممکن است پوست زانو به همراه کامل کشیده شدن زانو داغ و براق به نظر بیاید.
درمان نقرس زانو
درمان نقرس زانو به تدابیری متنوع تحت نظر پزشک متخصص انجام می شود ؛ این تدابیر هدف اصلی خود را در کاهش سطح اسید اوریک ، کاهش درد و جلوگیری از بازگشت بیماری دارند.
درمان خانگی نقرس زانو
- استفاده از کمپرس سرد : از کمپرس یخ به عنوان یک راهکار عالی برای کاهش تورم و درد می توان استفاده کرد. توصیه می شود از آن به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی مفصل استفاده کنید اما نباید از آن به طور ممتد استفاده شود.
- تغییرات در خواب و استراحت : قرار دادن چند بالش زیر پای خود به شکلی که در ارتفاع بالاتری از بدن باشند ، می تواند به کاهش درد و تسکین بیشتر کمک کند.
- استفاده از داروهای مسکن : در صورت لزوم ، می توانید از داروهای مسکن بدون نسخه به منظور کاهش درد استفاده کنید.
داروهای مورد استفاده در درمان نقرس زانو
- داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs) : مانند ناپروکسین که به کاهش درد و التهاب کمک می کنند. مصرف این داروها به دلیل احتمال عوارض جانبی گوارشی نیاز به نظارت دقیق پزشک دارد.
- داروهای کورتیکواستروئید : مانند پردنیزون که در کاهش التهاب و درد بیماری هایی نظیر نقرس کاربرد دارند.
- کلشی سین (colchicine) : در صورت تجویز توسط پزشک ، این دارو ممکن است برای جلوگیری از حملات آتی نقرس تجویز شود اما نه به صورت درمانی.
- تزریق مفصلی کورتیزون : این تزریق به عنوان یک روش مؤثر در کاهش درد و التهاب نقرس زانو مطرح است. کورتیزون به صورت مستقیم به مفصل تزریق می شود.
آیا زانو هم در بیماری نقرس درگیر می شود ؟
پس از معاینه فیزیکی و بررسی علائم ، دکتر روماتولوژی برای ارزیابی سطح اوره ، آزمایش اسید اوریک یا Uric Acid را تجویز می کند. این آزمایش با استفاده از نمونه های خون ، ادرار یا مایعات بدن مانند مایع مفصلی انجام می شود و نیازی به ناشتایی ندارد.
آزمایش مایع مفصل
در آزمایش مایع مفصلی ، مایع سینوویال از زانو کشیده می شود که وظیفه روان کنندگی مفاصل را بر عهده دارد. زمانی که مفصل دچار التهاب می شود ، سیستم ایمنی سطح آن را افزایش می دهد و نقرس در زانو باعث تورم می شود.
پزشک متخصص سرنگ و سوزن را برای نمونه برداری به فضای بین مفصلی زانو هدایت می کند و مقداری از مایع را بیرون می کشد تا به آزمایشگاه ارسال شود. بررسی های آزمایشگاهی وجود کریستال در مایع مفصلی را تأیید یا رد می کنند.
آزمایشات تصویربرداری
آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی ، MRI و سی تی اسکن نیز می توانند با ارائه تصاویر اندام های داخلی بدن در تشخیص و درمان این بیماری به پزشک کمک کنند.
راهکارهای پیشگیری از نقرس زانو
- کنترل میزان مصرف گوشت در رژیم غذایی خود.
- روزانه به اندازه کافی آب بنوشید ؛ مصرف حداقل ۸ لیوان آب توصیه می شود.
- در صورت اضافه وزن ، تلاش کنید وزن خود را کاهش دهید.
- برنامه ورزشی منظم را در روزهای هفته خود جای دهید.
- در صورت مبتلا بودن به بیماری های کلیوی ، وضعیت سلامتی خود را با انجام آزمایشات چکاپ در بازه های زمانی معین بررسی کنید.
رژیم غذایی برای کنترل نقرس زانو
غذاهایی که باید در رژیم غذایی نقرس زانو حداقل مقداری در نظر گرفته شوند:
- میوه های تازه مثل توت ، آلبالو و توت فرنگی که غنی از آنتوسیانین هستند.
- سبزیجات خوراکی مانند (چغندر) و سبزیجات برگ سبز (گل کلم).
- گردوها که حاوی اسید آلفا – لینولنیک (ALA) می باشند.
- ماهی های چرب مانند ماهی ماکرل و ماهی سردابی.
- آجیل و مغزهای خوراکی
- زیره سبز که حاوی یونولئولیک اسید (UA) است.
- چای سبز که ممکن است به عنوان یک منبع ضد التهاب مؤثر باشد.
به همراه این موارد ، توصیه می شود که از مصرف مواد غذایی حاوی پورین به‌صورت معتدل پرهیز شود.
آیا تزریق کورتیزون با هدایت اولتراسوند برای درمان نقرس در زانو مؤثر است؟
کورتیزون یک داروی استروئیدی ضد التهابی بسیار قوی است که تقریباً به طور فوری می‌تواند برای متوقف کردن حملات حاد نقرس مؤثر باشد. این دارو می‌تواند به صورت خوراکی مصرف شود، اما عوارض جانبی آن ممکن است شایع باشد. تزریق کورتیزون مستقیماً به مفصل زانو مؤثر است و استفاده از هدایت اولتراسوند برای راهنمایی سوزن به داخل مفصل امری ضروری است.
در صورتی که زانو واکنش تورمی نشان دهد، ممکن است قبل از انجام تزریق کورتیزون، زانو تخلیه شود. کلاً، تزریق کورتیزون به زانو برای درمان نقرس چند روز زمان می‌برد تا اثر خود را نشان دهد. با این حال، اگر در آغاز حمله حاد تجویز شود، ممکن است بتواند فوراً حمله را متوقف کند.
چقدر طول می کشد تا نقرس زانو درمان شود ؟
به طور کلی ، اکثر حملات حاد نقرس در زانو با مدیریت مناسب در عرض چند روز بهبود می یابند. با این حال ، در صورت عدم درمان ، ممکن است علائم تا هفته ها به طول بی انجامد و گاهی حتی سطوح کمی از تورم باقی می ماند. همچنین ، حملات تکراری از نقرس امری معمول است. بیش از ۶۰ درصد افراد مبتلا به حملات نقرس ، در دو سال پس از حمله اولیه مجدد به این بیماری مبتلا می شوند که نشان دهنده ضرورت بیشتری برای جلوگیری از حملات مکرر با استفاده از درمان های ساده است. سایر عوامل موثیر در تورم زانو ، به جز نقرس عبارت‌اند از:
- نقرس کاذب (CPPD) : نقرس کاذب یا آرتریت حاد کریستال های کلسیم ، به علت رسوب کریستال های کلسیم در مفاصل رخ می دهد. این بیماری در افراد مسن بیشتر دیده می شود و معمولاً مفصل زانو را درگیر می کند. این بیماری ممکن است به نظر زانویی که تحت تأثیر نقرس است شبیه باشد ، اما معمولا با شروع زودتر از نقرس حاد ایجاد می شود.
- آرتریت عفونی : آرتریت سپتیک یا عفونی ناشی از عفونت در زانو است و اغلب با نقرس اشتباه گرفته می شود. افراد مبتلا به آرتریت عفونی معمولا با تب شدید مواجه می شوند با این حال تب نیز می تواند ناشی از نقرس باشد.
- آرتریت التهابی : سایر عوامل آرتریت التهابی شامل آرتریت روماتوئید و آرتریت پسوریاتیک هستند. این نوع آرتریت ها معمولا با شروع زودتری نسبت به نقرس حاد در زانو ایجاد می شوند.
