در شرایطی که پای فرد در هنگام حرکت کردن در جای خود ثابت شده و نتواند آن را خم و راست کند ، در اصطلاح گفته می شود فرد دچار قفل شدن زانو شده است. این عارضه را به دو دسته تقسیم بندی می کنند. گروه اول یک مانع مکانیکی در داخل مفصل زانو ، از حرکت دادن زانو در این افراد جلوگیری می کند و این حالت اغلب زمانی اتفاق می افتد که فرد زانو خود را تا حد امکان صاف نگه می دارد که به آن قفل شدن حقیقی زانو می گویند. گروه دوم افرادی هستند که درد شدید آن ها باعث ایجاد محدودیت هایی در حرکت دادن زانو می شود و آن را قفل شدن کاذب زانو می گویند. در ادامه به بررسی علت ها و روش درمان هر یک از این عارضه خواهیم پرداخت.
جدول علل قفل شدن زانو
| علت | نوع قفل شدن | توضیحات |
|---|---|---|
| پارگی مینیسک | مکانیکی | پارگی مینیسک ممکن است باعث گیر کردن قطعه ای از آن در مفصل شود. |
| آسیب های رباط | غیر مکانیکی | التهاب یا آسیب رباط می‌ت واند باعث درد و محدودیت حرکت شود. |
| استئوآرتریت | غیر مکانیکی | سایش و پارگی غضروف ممکن است باعث التهاب و قفل شدن موقتی شود. |
| آزاد شدن جسم خارجی | مکانیکی | قطعات استخوان یا غضروف آزاد در مفصل ممکن است باعث قفل شدن شوند. |
قفل شدن حقیقی زانو و علت های برزو آن
مفصل زانو به شکلی طراحی شده است که می تواند خم و راست شده و به میزان کمی به طرفین چرخش داشته باشد. در صورتی که درون مفصل چیزی گیر کند ، محدودیت هایی را در حرکت زانو و پا ایجاد کرده و موجب خشکی زانو می شود که در اصطلاح گفته می شود زانو قفل شده است. در چنین شرایطی فرد نمی تواند زانو خود را حرکت دهد و برای تکان دادن و حرکت آرام حداقل به چند دقیقه زمان نیاز دارد. این عارضه با توجه به شرایط مختلف می تواند هیچ دردی نداشته باشد یا با احساس درد همراه باشد. همچنین افرادی که به قفل شدن حقیقی زانو دچار هستند ، نمی توانند پای خود را کاملا صاف کنند. در ادامه به علت ها و دلایل اصلی بروز این عارضه خواهیم پرداخت :
- پارگی مینیسک : به لایه ضخیمی از غضروف که سطح درونی مفصل را می پوشاند و نقش ضربه گیر و حرکت مفصل را بر عهده دارد ؛ مینیسک گفته می شود. در صورتی که مینیسک دچار پارگی شود ، تکه ای از آن در مفصل گیر کرده و باعث محدود شدن حرکت زانو می شود.
- استخوان ضعیف و شکننده : در صورتی که تکه ای استخوان مفصل زانو دچار شکستگی شده باشد و بعد از جدا شدن در محیط آزادانه حرکت کند ، می تواند موجب اختلال در حرکت و قفل زانو شود. دقت داشته باشید که شکستگی استخوان ممکن است به دلایل مختلقی از جمله استئو کندریت دیسکان یا ارتروز اتفاق بیفتد.
- آرتروز : روند طبیعی پیر شدن و آرتروز خطر قفل کردن زانو را افزایش می دهند. به مرور غضروفی که استخوان ها را در ناحیه زانو تحت پوشش قرار می دهد ، فرسوده شده و از بین می رود . غضروف های تکه تکه شده ممکن است درون مفصل زانو گیر کنند و باعث قفل شدن زانو در هنگام حرکت شوند. در صورتی که غضروف زانو به صورت کامل از بین رفته باشد ، تراشه های استخوانی نیز ممکن است در مکانیسم مفصل زانو اختلال ایجاد کنند.
- ورزش های شدید : انجام فعالیت های ورزشی شدید که با کشیده شدن ماهیچه های ران همراه است ، می تواند در قفل کردن زانو تاثیر داشته باشد. به صورت کلی هر گونه گرفتگی یا ضعف در ماهیچه های خارجی ران می تواند منجر به اختلال در تعادل کشکک زانو شود. تا زمانی که ماهیچه ها به حالت عادی خود بر نگردند ، کشکک نیز در همان حالت باقی می ماند.
جدول علائم قفل شدن زانو
| علامت | نوع | توضیحات |
|---|---|---|
| درد ناگهانی | حاد | احساس درد شدید هنگام قفل شدن زانو. |
| تورم | مزمن | تورم مفصل ممکن است پس از قفل شدن رخ دهد. |
| محدودیت حرکت | دائمی | عدم توانایی در خم یا باز کردن زانو. |
| صدای تق تق | حاد | شنیدن صدای تق تق هنگام حرکت زانو. |
قفل شدن کاذب زانو
در صورتی که درد به قدری شدید باشد که فرد توانایی حرکت دادن زانو را نداشته باشد ، قفل شدن زانو به صورت کاذب اتفاق می افتد. این موضوع معمولا با گرفتگی ماهیچه ، اسپاسم و نگه داشتن پا در یک موقعیت انجام می شود. تفاوت این نوع قفل شدگی با قفل شدن حقیقی این است که چیزی در داخل مفصل گیر نیفتاده و بعد از مدت کوتاهی مجدد می توان زانو را حرکت داد. این عارضه معمولا ناگهانی بوده و به سرعت از بین می رود. از طرفی قفل شدن کاذب در خم و راست شدن زانو محدودیت ایجاد می کند ؛ این در حالی است که گیر کردن حقیقی تنها در راست شدن زانو محدودیت ایجاد می کند. در ادامه به دلایل و علت های اصلی قفل شدگی به صورت کاذب اشاره شده است :
- تورم : تجمع مایعات در کپسول مفصل محدودیت هایی را در حرکت ایجاد می کند و با فشاری که به زانو وارد می کند از خم و راست شدن پا جلوگیری می کند.
- التهاب : نقرس و آرتروز روماتوئید از جمله شایع ترین دلایل التهاب در ساختارهای درون و اطراف زانو هستند که محدودیت هایی را در حرکت ایجاد می کنند.
- حرکت نامناسب کشکک زانو : این عارضه بسیار دردناک بوده و وجود هرنوع مشکل در حرکت کشکک زانو می تواند باعث قفل شدن کاذب زانو شود.
- سندرم پلیکا : در این سندرم در شکاف بر روی بافت سینوویال پوشاننده مفصل تنش ایجاد شده و در نهایت باعث حرکت نکردن مفصل زانو می شود.
- آسیب به زانو : هر نوع آسیب به ساختار زانو که با اسپاسم عضلانی و درد شدید همراه باشد ، می تواند منجر به قفل شدن زانو شود. از جمله این آسیب ها به پیچ خوردگی رباط زانو می توان اشاره کرد.
روش های تشخیص قفل شدن زانو
| روش تشخیص | ابزار/تکنیک | توضیحات |
|---|---|---|
| تصویربرداری MRI | MRI | تصویر با وضوح بالا برای بررسی آسیب های مینیسک و رباط ها. |
| آرتروسکوپی | دوربین کوچک | بررسی مستقیم داخل مفصل زانو برای تشخیص دقیق. |
| رادیوگرافی | X-Ray | بررسی وضعیت استخوان ها و اجسام خارجی. |
درمان قفل شدن زانو راهکارها و توصیه ها
قفل شدن زانو می تواند به دلایل مختلفی از جمله آسیب های ورزشی ، آرتروز و مشکلات مربوط به رباط ها و غضروف ها رخ دهد. در ادامه به بررسی روش های درمان و راهکارهای پیشگیری از این مشکل پرداخته ایم.
- استراحت و کمپرس یخ : در صورت بروز قفل شدن زان و، اولین اقدام می تواند استراحت دادن به زانو و قرار دادن کمپرس یخ باشد. استفاده از یخ به مدت 20 دقیقه هر چند ساعت یک بار می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند.
- فیزیوتراپی : فیزیوتراپی می تواند به تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود عملکرد آن کمک کند. تمرینات خاصی برای افزایش انعطاف پذیری و تقویت عضلات زانو وجود دارد که باید تحت نظر فیزیوتراپیست انجام شود.
- مصرف دارو : در برخی موارد ، پزشک ممکن است مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن را توصیه کند. این داروها می توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.
- تزریق کورتیزون : در موارد شدیدتر ، پزشک ممکن است تزریق کورتیزون را به عنوان یک گزینه درمانی مطرح کند. این تزریق ها می توانند به کاهش التهاب و درد در زانو کمک کنند.
- عمل جراحی : اگر کیر کردن زانو به دلیل مشکلات جدی تر مانند پارگی رباط یا آسیب غضروفی باشد ، ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد. در این صورت ، جراح زانو بر اساس شرایط بیمار ، عمل جراحی مناسب را انتخاب می کند.
- استفاده از زانو‌بند : استفاده از زانو‌بندهای مخصوص می تواند به پشتیبانی از زانو و جلوگیری از قفل شدن مجدد آن کمک کند. این ابزارها در برخی موارد می توانند به کاهش درد و افزایش ثبات زانو کمک کنند.
پیشگیری از قفل شدن زانو
- ورزش منظم : انجام تمرینات تقویتی و کششی منظم می تواند به افزایش قدرت و انعطاف پذیری زانو کمک کند.
- تغذیه مناسب : مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D می تواند به سلامت استخوان ها و مفاصل کمک کند.
- وزن مناسب : حفظ وزن مناسب می تواند فشار بر روی زانوها را کاهش دهد و از بروز مشکلات جلوگیری کند.
قفل شدن زانو در افراد ورزشکار
حرکت نکردن مفصل زانو در افراد ورزشکار معمولا به دلیل آسیب های ناشی از فشار زیاد ، حرکات سریع و ناگهانی یا برخوردهای فیزیکی ایجاد می شود. شایع ترین علت آن پارگی مینیسک داخلی یا خارجی است که باعث گیر افتادن یک قطعه از غضروف بین استخوان ها می شود. گاهی نیز آسیب به رباط صلیبی ، نرمی غضروف کشکک یا تاندون ها موجب ایجاد احساس قفل شدگی یا گیر کردن زانو می گردد. این وضعیت ممکن است همراه با درد ، تورم ، ناپایداری و کاهش دامنه حرکت باشد. در برخی موارد زانو به صورت ناگهانی در یک وضعیت خم یا صاف قفل می ماند و فرد قادر به ادامه فعالیت نیست. تشخیص دقیق نیاز به معاینه فیزیکی و تصویربرداری دارد و درمان با توجه به شدت آسیب تعیین می شود.
چرا زانو هنگام بلند شدن قفل می شود؟
قفل شدن زانو هنگام بلند شدن معمولا به دلیل گیر افتادن ساختارهای داخلی مفصل مانند مینیسک یا وجود ناهنجاری هایی در سطح مفصلی اتفاق می افتد. یکی از شایع ترین علل ، پارگی مینیسک است که باعث گیر کردن بخشی از غضروف بین استخوان ران و ساق می شود و مانع از حرکت طبیعی مفصل می گردد. همچنین آرتروز زانو یا سائیدگی غضروف نیز می تواند باعث زبری سطح مفصل و ایجاد احساس قفل شدگی شود. در برخی موارد ، ضعف عضلات اطراف زانو یا التهاب تاندون ها و رباط ها هم در این حالت نقش دارند. اگر این مشکل به صورت مکرر تکرار شود یا با درد همراه باشد ، مراجعه به پزشک متخصص برای بررسی دقیق ضروری است.
تفاوت قفل شدن زانو با گیر کردن زانو
این عارضه اغلب به حالتی گفته می شود که مفصل زانو به طور ناگهانی در یک موقعیت خاص مانند خم یا صاف ، باقی می ماند و فرد قادر به حرکت دادن آن نیست. این وضعیت اغلب ناشی از مشکلات مکانیکی مانند پارگی مینیسک یا وجود جسم آزاد در مفصل است که مانع حرکت طبیعی زانو می شود. در مقابل ، گیر کردن زانو بیشتر به حالتی اشاره دارد که حرکت زانو با درد ، سختی یا صدای غیر طبیعی همراه است اما معمولا مفصل کاملا قفل نمی شود و با کمی تلاش یا تغییر وضعیت قابل حرکت است. به طور کلی ، قفل شدن زانو حالت شدیدتری از اختلال در حرکت مفصل محسوب می شود و نیاز به بررسی دقیق تری دارد.
چه مدت طول می کشد تا قفل شدن زانو خوب شود؟
مدت زمان بهبود قفل شدن زانو بستگی به علت زمینه ای آن دارد. اگر قفل شدگی زانو به دلیل التهاب خفیف یا کشیدگی عضلانی باشد ، معمولا طی چند روز تا دو هفته با استراحت ، داروهای ضد التهاب و PRP و فیزیوتراپی بهبود می یابد. اما اگر علت آن پارگی مینیسک ، آسیب به رباط ها یا وجود جسم آزاد در مفصل باشد ، ممکن است نیاز به درمان تخصصی تر مانند جراحی آرتروسکوپی داشته باشد. در این موارد روند بهبود ممکن است بین چند هفته تا چند ماه طول بکشد. تشخیص دقیق علت و پیروی از برنامه درمانی پزشک نقش مهمی در کوتاه شدن دوره بهبودی دارد.
