خوابیدن بعد از تعویض مفصل زانو یکی از چالش‌های مهم در دوران نقاهت بیماران است که تأثیر زیادی بر روند بهبودی و کیفیت زندگی فرد دارد. بسیاری از بیماران در هفته های اول بعد از جراحی با درد ، سفتی مفصل و محدودیت در انتخاب وضعیت خواب مناسب مواجه می شوند. انتخاب حالت صحیح خواب نه تنها به کاهش درد کمک می کند ، بلکه می تواند از بروز عوارض احتمالی مانند تورم ، فشار اضافی بر مفصل و اختلال در ترمیم جلوگیری کند. آگاهی از وضعیت های مناسب خواب ، استفاده از بالش های حمایتی و رعایت توصیه های جراح تعویض مفصل زانو ، نقش مهمی در تسریع روند بهبودی ایفا می کند. در این مقاله با بررسی روش های ایمن و راحت برای خوابیدن بعد از جراحی مفصل زانو ، تلاش داریم تا بیماران را در مسیر بازگشت به زندگی عادی و خواب با کیفیت یاری کنیم.
انواع حالات خوابیدن بعد از تعویض مفصل زانو
۱. خوابیدن به پشت (طاق‌باز)
خوابیدن به پشت یکی از بهترین و ایمن ترین وضعیت ها بعد از تعویض مفصل زانو است ، به ویژه در هفته های اول بعد از جراحی. این وضعیت باعث می شود که وزن بدن به طور مساوی توزیع شود و فشاری به زانوی عمل شده وارد نشود. برای راحتی بیشتر و کاهش تورم ، می توان از بالش نازکی زیر زانوها استفاده کرد تا زانو کمی خمیده باقی بماند اما نباید در این حالت ساعت ها باقی بماند تا از سفتی مفصل جلوگیری شود. همچنین استفاده از بالش زیر پاشنه ها برای بالا نگه داشتن پا می تواند گردش خون را بهبود بخشد. در صورتی که از تخت برقی یا پشتی استفاده شود ، می توان بالاتنه را کمی بالا آورد تا تنفس بهتر انجام شود.
۲. خوابیدن به پهلو (طرف سالم بدن)
بسیاری از بیماران ترجیح می دهند بعد از چند روز از جراحی ، به پهلو بخوابند اما این وضعیت باید با دقت انجام شود. خوابیدن بعد از تعویض مفصل زانو ، روی پهلوی سالم به شرط رعایت نکات حفاظتی می تواند راحت باشد. برای جلوگیری از چرخش لگن و فشار به مفصل جدید ، باید یک بالش ضخیم یا بالشت مخصوص بین دو زانو قرار گیرد تا زانوها هم راستا باقی بمانند. همچنین توصیه می شود تا زمانی که پزشک اجازه نداده ، از خوابیدن به پهلوی عمل شده پرهیز شود. این وضعیت معمولا بعد از هفته سوم یا چهارم و با صلاحدید جراح مجاز می‌شود. در این حالت ، تکیه دادن به یک بالش بزرگ در پشت بدن نیز می تواند پایداری خواب را بیشتر کند.
۳. خوابیدن در حالت نیمه نشسته
خوابیدن بعد از تعویض مفصل زانو در حالت نیمه نشسته برای بیمارانی که دچار درد شدید ، تورم یا اختلال در تنفس هستند ، گزینه ای مناسب در روزهای اولیه بعد از جراحی محسوب می شود. در این حالت بیمار با استفاده از بالش های چندلایه یا تخت برقی ، قسمت بالاتنه خود را در زاویه ای حدود ۳۰ تا ۴۵ درجه قرار می دهد. این وضعیت به کاهش فشار روی زانو کمک کرده و گردش خون را بهبود می بخشد. همچنین به بیمارانی که عادت به خوابیدن به پشت ندارند ، حس راحتی بیشتری می دهد. مهم است که در این حالت زانو صاف و بدون فشار باقی بماند و از قرار دادن بالش خیلی ضخیم زیر زانو که باعث خم شدن بیش از حد شود ، پرهیز گردد. این وضعیت باید موقتی باشد و برای مدت طولانی توصیه نمی شود.
۴. خوابیدن روی شکم
خوابیدن روی شکم به طور کلی بعد از تعویض مفصل توصیه نمی شود ، به ویژه در هفته ها و حتی ماه های اول بعد از جراحی. در این وضعیت ، زانو به حالت چرخیده یا فشرده در می آید که می تواند به مفصل جدید آسیب وارد کرده یا روند بهبود را مختل کند. همچنین خوابیدن بعد از تعویض مفصل زانو روی شکم ممکن است منجر به درد در ناحیه کمر و گردن شود ، به خصوص اگر زانو در موقعیت نامناسبی قرار گرفته باشد. در برخی موارد خاص و تنها با تأیید پزشک ، این حالت ممکن است پس از گذشت چند ماه مجاز شناخته شود ولی به طور کلی باید از آن اجتناب کرد. اگر بیمار پیش از عمل به این حالت عادت داشته ، باید با تمرین و استفاده از بالش های حمایتی ، خود را به حالت های دیگر عادت دهد.
استفاده از بالشتک زیر زانو هنگام خواب بعد از تعویض مفصل زانو
استفاده از بالشتک زیر زانو در حین خوابیدن بعد از جراحی تعویض مفصل زانو یکی از توصیه های رایج برای افزایش راحتی و کاهش فشار روی مفصل جراحی شده است. قرار دادن یک بالش کوچک و نرم یا بالشتک مخصوص زیر زانو می تواند به کاهش تورم ، بهبود گردش خون و تسکین درد کمک کند ، به ویژه در هفته های اول بعد از عمل. با این حال باید دقت شود که زانو بیش از حد در وضعیت خمیده قرار نگیرد ، زیرا باقی ماندن طولانی مدت در این وضعیت ممکن است منجر به محدودیت در دامنه حرکتی مفصل شود. بهترین حالت،= قراردادن بالش طوری است که کمی از زانو حمایت کند ولی اجازه دهد پا در حالت نسبتاً صاف باقی بماند. همچنین می توان زیر پاشنه پا نیز یک بالش گذاشت تا پا کمی بالاتر از سطح قلب قرار گیرد و ورم کاهش یابد.
آیا هنگام خوابیدن بعد از تعویض مفصل زانو باید زانو را قفل کنم یا خم کنم؟
در دوران نقاهت بعد از جراحی ، نگه داشتن زانو در حالت کاملاً صاف یا کاملاً خمیده هنگام خواب توصیه نمی شود. بهتر است زانو در وضعیتی طبیعی و کمی خمیده قرار بگیرد تا از فشار اضافی به مفصل و ایجاد خشکی یا محدودیت حرکتی جلوگیری شود. قراردادن یک بالش نازک یا بالشتک زیر زانو یا زیر پاشنه پا در حین خوابیدن بعد از تعویض مفصل زانو می تواند به حفظ این وضعیت کمک کند. هدف از این کار حمایت از مفصل و کاهش درد و تورم بدون ایجاد زاویه های شدید است. باقی ماندن در یک حالت ثابت به مدت طولانی نیز توصیه نمی شود ، بنابراین در صورت امکان ، تغییر ملایم وضعیت خواب در طول شب می تواند به بهبود گردش خون و کاهش خشکی مفصل کمک کند.
نکات مهم در مورد نحوه خواب بعد از تعویض مفصل زانو
- انتخاب تشک مناسب : تشک باید نیمه سفت و دارای قابلیت پشتیبانی از ستون فقرات و مفاصل باشد. تشک های خیلی نرم باعث فرو رفتن بدن و فشار روی مفصل زانو می شوند ، در حالی که تشک خیلی سفت هم می تواند ناراحتی ایجاد کند. استفاده از تشک های طبی مموری فوم توصیه می شود.
- اجتناب از تغییر ناگهانی وضعیت خواب : در دوران نقاهت ، هنگام تغییر وضعیت خواب مثلاً از پشت به پهلو ، باید با کمک دست ها و در صورت نیاز گرفتن از لبه تخت یا میله کمکی ، به آرامی حرکت کرد. تغییر ناگهانی می تواند به زانو فشار وارد کند یا باعث درد شدید شود.
- پوشیدن جوراب واریس در هنگام خواب : در صورت تجویز پزشک برای پیشگیری از لخته شدن خون در حین خوابیدن بعد از تعویض مفصل زانو ، برخی پزشکان توصیه می کنند در طول شب از جوراب های فشاری مخصوص استفاده شود. این کار به بهبود گردش خون در پا کمک می کند.
- بالا نگه داشتن پا برای کاهش تورم : قرار دادن بالش یا پشتی نرم زیر پاشنه پا به طوری که پا کمی بالاتر از سطح قلب قرار گیرد ، به کاهش تورم کمک می کند. دقت شود که بالش زیر زانو نباشد تا از خم شدن بیش‌ازحد آن جلوگیری شود.
- استفاده از بالش های جانبی برای ثبات بدن : برای جلوگیری از چرخیدن ناگهانی بدن هنگام خواب ، می توان از بالش های بزرگ در دو طرف بدن استفاده کرد. این کار به ثابت نگه داشتن وضعیت خواب کمک می کند ، به ویژه در خوابیدن به پهلو.
- اجتناب از مصرف مایعات زیاد پیش از خواب : برای کاهش نیاز به بیدار شدن در شب و اجتناب از فشار به زانو هنگام رفتن به دستشویی ، بهتر است یک تا دو ساعت قبل از خواب از مصرف زیاد مایعات خودداری شود.
- تهویه مناسب و دمای مطلوب اتاق خواب : گرما یا سرمای بیش از حد می تواند باعث سفتی عضلات و ناراحتی مفصل شود. دمای اتاق باید معتدل باشد و از رطوبت یا سرمای مستقیم به پا جلوگیری شود.
- داشتن برنامه ثابت خواب : خواب منظم و کافی نقش مهمی در بهبود بافت های بدن دارد. بهتر است ساعت خواب شبانه تنظیم باشد تا بدن فرصت بازسازی پیدا کند.
- انجام حرکات کششی سبک قبل از خواب : با تایید پزشک ، بعد از گذشت چند هفته از جراحی ، چند حرکت ساده و ایمن برای کشش عضلات پا می تواند از گرفتگی شبانه عضلات جلوگیری کرده و خواب راحت تری ایجاد کند. این حرکات باید با تأیید فیزیوتراپیست انجام شوند.
